صرافی غیر متمرکز چیست؟ خرید و فروش ارزهای دیجیتال در Decenteralized Exchange چگونه است؟ آیا دکس ها (DEX) بهترین پروتکل‌های دیفای هستند؟
صرافی غیر متمرکز یکی از انواع پروتکل‌های متنوع دیفای (DeFi) یا همان امور مالی غیر متمرکز بوده که با رشد چشم‌گیر این حوزه بیشتر از پیش مطرح شده و بیشتر این نوع از صرافی‌ها بر بستر شبکه اتریوم پیاده‌سازی شده‌اند. این صرافی‌ها رقیب همتایان متمرکز خود مانند صرافی بایننس هستند. یکی از بهترین پلتفرم‌های دکس، یونی سواپ (UniSwap) بوده که امکان خرید و فروش همتا به همتا و مستقیم توکن‌ها و رمز ارزها از کیف پول کاربران را تسهیل کرده است. این مقاله به بخش‌های مختلفی تقسیم شده است. برای دسترسی سریع به هریک از آن‌ها می‌توانید از فهرست زیر استفاده کنید:
مقدمه
صرافی غیر متمرکز چیست؟
صرافی‌های غیر متمرکز چگونه کار می‌کنند؟
جوانب مثبت و منفی صرافی غیر متمرکز
سخن پایانی
مقدمه
احتمالاً با نحوه کار با صرافی‌های ارزهای دیجیتال و انجام مبادلات ارزهای رمزنگاری شده آشنا هستید. روال کار به صورت خلاصه این‌گونه است که با ایمیل خود ثبت نام می‌کنید، یک رمز عبور تعیین کرده، حساب خود را تأیید و ترید ارزهای رمز نگاری شده را شروع می‌کنید. صرافی غیر متمرکز (Decentralized Exchange) که به اختصار آن‌ها را DEX می‌نامیم نیز تقریبا به همین شکل است، فقط در آن‌ها دردسرهای ثبت نام وجود نداشته و در اکثر موارد هیچ واریز یا برداشت رمز ارزی وجود ندارد. معامله مستقیماً بین کیف پول دو کاربر انجام می‌شود و حتی در صورت وجود شخص ثالث دسترسی‌های آن بسیار محدود خواهد بود.
ساختار صرافی غیر متمرکز می‌تواند کمی پیچیده‌تر بوده و ممکن است همیشه دارایی‌های مورد نظر شما را نداشته باشد. اما با رشد فناوری و علاقه به آن، این نوع صرافی‌ها به خوبی می‌توانند به یکی از اجزای اصلی در حوزه ارزهای رمز نگاری شده تبدیل شوند.
از اوایل خلق بیت کوین، صرافی‌ها نقشی اساسی در تطبیق خریداران با فروشندگان ارزهای رمزنگاری شده برای معاملات داشتند. بدون جذب کاربران توسط صرافی‌ها که در سرتاسر دنیا انجام شد، نقدینگی و حجم این بازار بسیار کمتر می‌بود و راهی مناسب برای توافق در مورد قیمت صحیح بیت کوین وجود نداشت. با این حال، با انبوهی از فناوری‌های موجود که به سرعت در حال تحول است، تعداد فزاینده‌ای از ابزارها برای صرافی غیر متمرکز ابداع شده‌اند.
صرافی غیر متمرکز چیست؟
از نظر تئوری، هر مبادله همتا به همتا می‌تواند یک معامله غیر متمرکز باشد. اما در این مقاله، به معرفی یک پلتفرم می‌پردازیم که مانند صرافی‌های متمرکز برای معاملات عمل می‌کند. تفاوت اصلی صرافی متمرکز با صرافی غیر متمرکز در باطن آن‌ها است، در بلاک چین. در صرافی غیر متمرکز هیچ کس وکالت وجوه شما را به عهده نگرفته و شما نیازی به اعتماد به صرافی برای انجام معامله ندارید.
در صرافی‌های متمرکز معمول، پول خود را به صورت ارز فیات (از طریق انتقال بانکی یا کارت اعتباری) یا ارز رمزنگاری شده، واریز می‌کنید. هنگامی که رمز ارز واریز می‌کنید، دیگر کنترل آن را از دست می‌دهید. این از دست دادن کنترل از نقطه نظر قابلیت استفاده نیست، زیرا هنوز می‌توانید آن را معامله کنید یا آن را پس بگیرید، بلکه از نقطه نظر فنی است، به این معنی که دیگر نمی‌توانید آن را بر بستر بلاک چین خرج کنید.
در صرافی متمرکز، شما کلید خصوصی کیف پول را ندارید و هنگام برداشت ارزهای دیجیتال خودتان، از صرافی می‌خواهید از طرف شما تراکنش را امضا کند. همچنین در این صرافی‌ها، معاملات در بلاک چین رمز ارز اتفاق نمی‌افتد، بلکه صرافی با توجه به معاملات انجام شده، موجودی کاربران در پایگاه داده خود را تغییر می‌دهد.
گردش کار کلی فوق العاده سریع است زیرا سرعت پایین بلاک چین مانعی برای ترید نبوده و همه چیز در سیستم یک نهاد واحد رخ می‌دهد. در نتیجه خرید و فروش ارزهای دیجیتال آسان‌تر و شما ابزارهای بیشتری در دسترس دارید.
سرعت و دسترسی به ابزارهای بیشتر در صرافی‌های متمرکز به قیمت از دست دادن استقلال تمام می‌شود. به این صورت که شما باید برای سرمایه‌تان به صرافی خود اعتماد کنید. در نتیجه، شما از این نظر مقداری ریسک را می‌پذیرید. در این صورت امکان دارد (هر چند کم) تیم صرافی وجوه را برداشته و متواری شوند، یا ممکن است یک هکر به سیستم صرافی نفوذ کرده و منابع مالی موجود را به سرقت ببرد.
برای بسیاری از کاربران، این میزان خطر قابل قبول است. آن‌ها به راحتی به صرافی‌های معتبر با سابقه خوب که اقدامات احتیاطی که نقض داده‌ها را کاهش می‌دهند انجام داد‌ه‌اند، اعتماد می‌کنند.
صرافی‌های غیر متمرکز چگونه کار می‌کنند؟
صرافی‌های غیر متمرکز از برخی جهات مشابه نمونه‌های متمرکز خود بوده اما از برخی جهات دیگر به طور قابل توجهی متفاوت هستند، البته توجه داشته باشید که چند نوع صرافی غیر متمرکز در دسترس کاربران وجود دارد. ویژگی مشترک بین آن‌ها این است که سفارشات در بستر بلاک چین هر کوین یا توکن (توسط قراردادهای هوشمند) اجرا می‌شوند و ضمن اینکه کاربران در هیچ قسمتی از این فرایند حق مالکیت و دسترسی کامل داراییشان از دست نمی‌دهند.
برخی DEX ها به صورت میان زنجیره‌ای طراحی شده‌اند، اما محبوب‌ترین آن‌ها مختص دارایی‌های یک بلاک چین (مانند اتریوم یا بایننس چین) هستند.
دفتر سفارشات روی زنجیره
در برخی صرافی‌های غیر متمرکز، همه کارها روی زنجیره (On-chain) انجام شده (در ادامه همین مقاله در مورد روش‌های ترکیبی صحبت خواهیم کرد) و هر سفارش (و همچنین تغییر و لغو) در بلاک چین ثبت می‌شود. این مسلماً شفاف ترین روش است، نیازی نیست به شخص ثالثی برای ارسال سفارش اطمینان کرد و راهی برای ایجاد تغییر در سفارشات توسط دیگری وجود ندارد.
متأسفانه، مدل روی زنجیره غیر عملی‌ترین نوع صرافی غیر متمرکز نیز هست. از آنجا که شما از هر گره در شبکه می‌خواهید تا سفارش را برای همیشه ضبط کند، در پایان باید کارمزد پرداخت کنید. ضمن اینکه شما باید صبر کنید تا یک ماینر پیام شما را به بلاک چین اضافه کند. همه این‌ها باعث می‌شود تجربه مطلوبی از این روش نداشته باشید و برایتان این روش دست و پا گیر باشد.
برخی افراد از فرانت رانینگ (Front running) به عنوان یک مشکل اساسی در این مدل یاد می‌کنند. فرانت رانینگ در بازار ارزهای رمزنگاری شده زمانی اتفاق می‌افتد که یک فرد از یک تراکنش معلق که هنوز تایید نشده آگاه باشد و از این اطلاعات برای ترید قبل از پردازش تراکنش استفاده کند. بنابراین، کسی که فرانت رانینگ می‌کند از اطلاعاتی که در دسترس عموم قرار ندارد، بهره‌مند می‌شود. به طور کلی، این عمل غیرقانونی است.
البته، اگر همه چیز در یک دفتر جهانی منتشر شود، فرصت فرانت رانینگ از بین می‌رود. اما با این حال، می‌توان نوع متفاوتی از حمله را به کار گرفت: حمله‌ای که ماینر قبل از تأیید آن سفارش را ببیند و اطمینان حاصل کند که سفارش خودشان ابتدا به بلاک چین اضافه می‌شود.
نمونه‌هایی از مدل‌های دفتر سفارشات روی زنجیره شامل صرافی‌های غیرمتمرکز روی استلار (Stellar) و بیت‌شیرز (BitShares) هستند.
دفتر سفارشات خارج زنجیره
دکس‌های مبتنی بر دفتر سفارشات خارج زنجیره (Off-chain) از بسیاری جوانب غیر متمرکز بوده، اما مسلماً متمرکزتر از دفتر سفارشات روی زنجیره هستند. به جای اینکه هر سفارش در بلاک چین ارسال شود، آن‌ها در جایی میزبانی می‌شوند.
اما اینکه دفتر سفارشات خارج زنجیره در کجا نگهداری می‌شود، گزینه‌های متفاوتی وجود دارد. یک گزینه نهادی متمرکز است که کاملاً مسئول دفتر سفارشات باشد. اما مشکل اینجاست که اگر این نهاد متمرکز مخرب باشد، در این صورت می‌تواند تا حدودی بازارها را بازی دهد (با استفاده از فرانت رانینگ سفارشات یا ارائه اطلاعات نادرست در مورد سفارش‌ها). علی‌رغم وجود این خطر، در این مدل شما همچنان کاملا اختیار دارایی خود را دارید.
پروتکل x0 برای ERC-20 و سایر توکن‌های مستقر در بلاک چین اتریوم نمونه خوبی برای دفتر سفارشات خارج زنجیره صرافی غیر متمرکز است. این پروتکل به جای اینکه به عنوان DEX منفرد عمل کند، چارچوبی را برای قسمت‌های معروف به “رله” (که به عنوان یک ارتباط دهنده عمل می‌کنند) برای مدیریت دفتر سفارشات خارج زنجیره فراهم می‌کند. با استفاده از قرارداد هوشمند x0 و برخی از ابزارهای دیگر، میزبان‌ها می‌توانند از یک سیستم ترکیبی استخر نقدینگی و رله سفارشات بین کاربران استفاده کند. سفارشات در این اسمارت کانترکت و خارج زنجیره مطابقت داده شده و سپس بر روی زنجیره انجام می‌شود.
از نظر کاربردی، مدل دفتر سفارشات خارج زنجیره نسبت به دفتر سفارشات روی زنجیره، دارای برتری است. مدل خارج زنجیره از نظر سرعت عملکرد بسیار سریعتری دارد، زیرا بسیار کمتر از بلاک چین استفاده می‌کند. با این وجود، ترید در این مدل نیز نهایتا براساس زنجیره انجام می‌شود، بنابراین دفتر سفارشات خارج از زنجیره از نظر سرعت هنوز از صرافی‌های متمرکز کندتر است.
بایننس دکس، آی‌دکس (IDEX) و اتردلتا (EthereDelta) از انواع صرافی‌های غیر متمرکز مبتنی بر دفتر سفارشات خارج زنجیره هستند.
صرافی غیر متمرکز و بازار ساز خودکار
در مدل بازار ساز خودکار Automated Market Maker) AMM) دفتر سفارشات به صورت کلی حذف شده است. در این مدل نیازی به سفارش‌گذار یا سفارش‌پذیر نیست. فقط کاربران با AMM که بر مبنای تئوری بازی (Game theory) و کمی توجه به جادوی سیاه (Black magic) طراحی شده است، در ارتباط خواهند بود.
ویژگی AMMها به نحوه اجرا آن‌ها بستگی دارد. به طور کلی، آن‌ها مجموعه‌ای از قراردادهای هوشمند تشکیل شده و مشوق‌های هوشمندانه‌ای را برای اطمینان از مشارکت کاربر ارائه می‌دهند. امروزه DEX های مبتنی بر AMM نسبتاً کاربرپسند هستند و با کیف پول هایی مانند متاماسک یا تراست والت ادغام می‌شوند. اگرچه مانند سایر اشکال DEX، برای انجام نهایی معاملات در این مدل نیز باید تراکنش به صورت روی زنجیره انجام شود.
پروژه‌هایی که از این فناوری بهره برده‌اند شامل: شبکه یونی‌سواپ و بالانسر هستند که هر دو ترید توکن‌های ERC-20 را تسهیل کرده‌اند.
جوانب مثبت و منفی صرافی غیر متمرکز
ما در بخش‌های قبلی به برخی از مزایا و معایب صرافی غیر متمرکز به صورت کلی، اشاره کرده‌ایم. اجازه دهید کمی بیشتر به آن‌ها بپردازیم.
عدم نیاز به احراز هویت
پیروی از قوانین مربوط به احراز هویت مشتریان و مبارزه با پولشویی موضوع بسیار مهمی برای صرافی‌های متمرکز است. به دلایل نظارتی، افراد باید اغلب اسناد هویتی و اثبات آدرس محل سکونت ارائه دهند.
احراز هویت و ارائه اسناد نگرانی‌هایی برای برخی از افراد در زمینه حفظ حریم خصوصی و برای برخی دیگر در رابطه با قابلیت دسترسی پدید می‌آورد. از طرف دیگر، اگر به اسناد معتبری جهت احراز هویت دسترسی نداشته باشیم چه کنیم؟ یا اگر اطلاعات به طریقی لو رفتند چطور؟ از آنجا که صرافی غیر متمرکز ناظری ندارد، هیچ کس هویت شما را بررسی نمی‌کند. تمام آنچه شما نیاز دارید یک کیف پول ارز رمزنگاری شده است.
با این حال، برخی از الزامات قانونی وجود دارد که برخی از صرافی‌های غیر متمرکز تا حدی توسط یک مرجع مرکزی اداره می‌شود. در بعضی موارد، اگر دفتر سفارشات متمرکز باشد، ذخیره‌کننده این اطلاعات باید مشخص باشد.
عدم ریسک هک در صرافی غیر متمرکز
جذابیت اصلی صرافی غیر متمرکز ارزهای رمزنگاری شده این است که دارایی مشتریان را در اختیار ندارند. به همین علت، هک آن مانند چیزی که در سال 2014 برای صرافی Mt.Gox اتفاق افتاد، امکان‌پذیر نیست و همچنین اطلاعات شخصی حساس در خطر نیستند.
توکن‌های لیست نشده در صرافی غیر متمرکز
توکن‌هایی که در صرافی‌های متمرکز لیست نشده‌اند، در یک صرافی غیر متمرکز می‌توانند آزادانه داد و ستد شوند. فقط کافیست عرضه و تقاضا برای آن توکن وجود داشته باشد.
کاربر پسند نبودن صرافی غیر متمرکز
صرافی‌های غیر متمرکز تقریباً به اندازه صرافی‌های سنتی کاربرپسند نیستند. پلتفرم‌های متمرکز امکان ترید لحظه‌ای را فراهم آورده‌اند که تحت تأثیر زمان بلاک نیستند. برای تازه واردانی که با والت‌های رمزنگاری غیر کاستدی یا غیر حضانتی (به صورت کامل اختیار دارایی خود را داشته و به شخص دیگری نداده‌اند) آشنا نیستند، صرافی‌های متمرکز تجربه کاربری بهتری ارائه می‌کنند. در این صرافی‌ها اگر رمز ورود خود را فراموش کنید، می‌توانید آن را به سادگی مجددا تنظیم کنید اما اگر برای کار با یک صرافی غیر متمرکز دارایتان را در یک کیف پول نگهداری کنید، در صورتی که عبارت بازیابی کیف پول خود را از گم کنید، بودجه شما در فضای مجازی برای همیشه از بین می‌رود.
حجم معاملات و نقدینگی
حجم معاملات در صرافی‌های متمرکز همچنان از صرافی‌های غیر متمرکز بسیار بیشتر بوده و شاید از همه مهم‌تر این باشد که در صرافی‌های متمرکز نقدینگی بسیار بیشتر است. نقدینگی معیاری برای سهولت خرید و فروش دارایی ها با قیمت مناسب محسوب می‌شود. در یک بازار با قدرت نقدشوندگی بالا، قیمت پیشنهادها و درخواست‌ها اختلاف کمی دارد و این نشان‌دهنده رقابت زیاد بین خریداران و فروشندگان است. در بازاری که قدرت نقدینگی کم باشد، بسیار دشوار است که یک دارایی را با قیمت مناسب معامله کرد.
هنوز یک صرافی غیر متمرکز با عمق نسبتا بالا مانند صرافی‌های متمرکز نداریم، بنابراین همیشه برای دارایی رمزنگاری که می‌خواهید معامله کنید، عرضه یا تقاضا وجود ندارد. ممکن است نتوانید جفت‌های معاملاتی مورد نظر خود را پیدا کنید و اگر وجود داشته باشند، ممکن است داراییتان با قیمت مناسب معامله نشوند.
کارمزدها در صرافی غیر متمرکز
کارمزدها همیشه در صرافی غیر متمرکز بیشتر نیست، اما ممکن است این اتفاق بیفتد، به ویژه هنگامی که شبکه متراکم است یا صرافی غیر متمرکز شما از مدل دفتر سفارشات روی زنجیره استفاده می‌کند.
سخن پایانی
بسیاری از صرافی‌های غیر متمرکز در طول سال‌های گذشته ظهور کرده‌اند که هر یک تکرار تلاشهای قبلی برای ساده‌سازی تجربه کاربر و ایجاد فضاهای ترید قدرتمندتر است. در نهایت، به نظر می‌رسد ایده صرافی غیر متمرکز تا حد زیادی با ویژگی اصلی فضای ارزهای دیجیتال همسو است. در این صرافی‌ها مانند ارزهای رمزپایه، کاربران نیازی به اعتماد به شخص ثالثی ندارند.
با ظهور DeFi، افزایش چشمگیری در استفاده از صرافی‌های غیر متمرکز مبتنی بر شبکه اتریوم مشاهده شد که تصور می‌شود در صورت ادامه این حرکت، احتمالاً شاهد افزایش نوآوری در فناوری، در کل این صنعت خواهیم بود.
منبع :
